DAO

Blockchain Teknolojisinde DAO ve Merkeziyetsiz Yönetişimsellik

VIDEO : Decentralized Autonomous Organizations - DAO

Blockchain teknolojisi, merkeziyetsizlik kavramıyla dijital dönüşümü yeniden tanımlarken, yönetimsel yapılarda da büyük bir devrim yaratmaktadır. Bu devrimin temel unsurlarından biri, Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar (Decentralized Autonomous Organizations - DAO) olarak adlandırılan yapılardır. DAO'lar, merkezi bir otoriteye bağımlı olmadan topluluk yönetimini ve karar alma mekanizmalarını blok zinciri üzerinde çalışan akıllı kontratlar aracılığıyla gerçekleştirir.

Bu yazıda, DAO kavramının bazı detayları, avantajları, zorlukları ve gelecekteki potansiyeli üzerine bir inceleme yapacağız.

DAO (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon) Nedir?

DAO, belirli kurallar ve protokollerle blok zinciri üzerinde programlanmış bir organizasyon yapısıdır. Geleneksel organizasyonlardan farklı olarak hiyerarşik bir yönetim anlayışına sahip değildir. Tüm karar alma mekanizmaları, topluluk tarafından oylama yoluyla gerçekleştirilir ve akıllı kontratlar bu kararları otomatik olarak uygular.

Blockchain üzerindeki WEB3 projelerinde bu yapı kullanılmaktadır. Blockchain teknolojisinde kişilerin varlıkları KYC ( Kimliği İspat edilmiş) aşamasını geçen cüzdan (Wallet) ile gerçekleşir. Yani Kişilerin kullandıkları cüzdan veya cüzdanlar , o kişinin Blok Zincirdeki kimliğidir. Projeye dahil olmak demek, Porjeye ait digital varlıkların Cüzdanda bulunması ile ispat edilir.

Oylama, oy haklarını ispat eden cüzdan ile yapılan giriş sonucu projeye ait otomatik kontratlarda belirtilen kurallara kullanılır. Oylama sonuçları bu kontratlarda önceden belirlenen kurallara otomatik uygulanır. Block zincir teknolojisinde zincire kayıt edilen bir bilgi asla değiştirilemez. Böylece topluluğun verdiği kararları değerlendiren bu otomatik kontratlar da asla değiştirilmez. Merkeziyetsiz yönetişimsel yapıda Yönetim Kurulu sadece sistemin işleyişini ve akıllı kontratların kayıt edilmesini sağlar.

DAO'nun Temel Unsurları

• Akıllı Kontratlar: DAO'nun temelini oluşturan, belirlenen kurallara uygun çalışan kodlardır.

• Tokenizasyon ve Oy Kullanma: DAO'ya katılan bireyler, token sahibi olarak karar alma sürecine dahil olur.

• Blok Zinciri Tabanlı Şefaflık: Tüm kararlar blok zinciri üzerinde kaydedilir ve değiştirilemez bir yapıda saklanır.

• Otonomluk: DAO, insan müdahalesine gerek duymadan belirlenen protokoller doğrultusunda işler.

DAO'nun Avantajları

• Şeffaflık ve Güven

  
  

Blok zinciri üzerinde çalışan DAO'lar, tüm kararları şeffaf hale getirir. Katılımcılar, otomatik kontrat kurallarını, oylamayı, oylamaların sonucunu ve karar mekanizmasını doğrulayabilir. Tüm süreç takip edilebilir. Proje hakkında verilmesi gereken bir karar verilmesi için bir otomatik kontrat yazılarak zincire kayıt edilerek topluluğa duyurulur. Topluluk kabul ye da red şeklinde oyunu kullandıktan sonra, sonuca göre karar verilmiş olur. 

• Merkeziyetsizlik ve Adil Yönetim

DAO'lar, belirli bir kişi veya grubun kararları yönetmesine izin vermez. Tüm katılımcılar oy hakkına sahiptir ve kolektif olarak yönetimi üretir. Tek bir kişi veya kişilerin verdiği karar doğrultusunda ilerleme yerine, topluluğun çıkarları doğrultusunda ilerlenmesi ile kişisel çıkarlar doğrultusunda verilen kararların topluluğun çıkarlarının önünene geçmesine engel olunmuş olur. Asıl olan topluluktur, kişiler değildir. 

• Otonomluk ve Verimlilik

DAO'lar, işleyişi otomatikleştirerek geleneksel yönetim yapılarının bürokrasisini ortadan kaldırır. Bu sayede kararlar daha hızlı alınır. Topluluğun çoğunluğunun verdiği karar doğrultusunda ilerleme sağlanır. Oylama bitiminde otomatik kontrat kararın sonucunu uygular. 

DAO'nun Zorlukları, Riskleri ve Çözüm Önerileri

• Kod Hataları ve Sömürüler

  
  

Akıllı kontratlardaki hatalar, DAO'nun hacklenmesine veya manipüle edilmesine yol açabilir. DAO Hack (Şöhretli The DAO Saldırısı) buna en iyi örneklerden biridir. 

Çözüm: Akıllı kontrat kodlarının sıkı denetimlerden geçmesi için hizmet veren kendini ispat etmiş bağımsız denetçi firmalar mevcuttur. Bu firmalarla anlaşmalar yapılarak otomatik kontratların test edilmesi ve 'Bounty' programlarıyla topluluk tarafından incelenmesi ile sorun garanti altına alınabilir.

• Hukuki Belirsizlikler

  
  

DAO'ların hukuki tanımı halen belirsizdir. Mevcut yasa ve düzenlemelere nasıl uyum sağlayacağı tartışmaya açık bir konudur. 

Çözüm: DAO'ların faaliyette bulunacakları ülkelerin hukuki çerçevesine uyum sağlamak için çeşitli yasal modeller ve hibrit yönetim yapıları oluşturulabilir. Topluluk içi kurallar ve faaliyetlerin mevcut yasalara uyumlu yapılar halinde dizayn edilmesi de uygun bir yaklaşımdır.

• Düşük Katılım

  
  

DAO'larda karar alma sürecine katılım düşük olabilir. Token sahiplerinin birçoğu pasif olabilir, bu da etkin yönetimi zorlaştırabilir. 

Çözüm: Katılımı artırmak için oylamaya katılanlara teşvikler sağlanabilir, gamification teknikleri uygulanabilir ve topluluk etkileşimi artıracak platformlar geliştirilebilir. 'Bounty' programlarıyla topluluk tarafında etkileşim arttırılabilir. 

• Bounty programları, blok zinciri projeleri ve yazılım güvenliği alanında, sistemdeki açıkları bulup raporlayan geliştiricilere ve araştırmacılara ödüller sunan teşvik mekanizmalarıdır. DAO'lar ve akıllı kontratlar gibi merkeziyetsiz yapılar için de sıkça kullanılır.

  
  

Bounty Programlarının Temel Amaçları

1. Güvenliği Artırmak: Akıllı kontratların veya DAO sistemlerinin güvenlik açıklarını keşfetmek ve saldırılara karşı koruma sağlamak.

2. Topluluk Katılımını Artırmak: Kullanıcıları ve bağımsız geliştiricileri projeye katkı sunmaya teşvik etmek.

3. Erken Teşhis ve Önleme: Bir sistem yayına girmeden önce hataları gidermek, hacklenme riskini en aza indirmek.

Bounty Programı Türleri

• Hata Ödül Programları (Bug Bounty): Sistemdeki güvenlik açıklarını bulan kişilere ödül verilmesi.

• Geliştirme Bounty’leri: Yeni özellikler eklemek veya mevcut kodu optimize etmek için geliştiricilere teşvik sağlanması.

• Hata Raporlama ve Test Ödülleri: Kullanıcıların sistemde buldukları hataları bildirmeleri karşılığında token veya para ödülü almaları.

Özellikle Ethereum gibi büyük blok zinciri projelerinde, Immunefi ve HackerOne gibi platformlar, bounty programlarını yöneten popüler araçlardır. DAO projeleri de akıllı kontrat güvenliğini artırmak için sıkça bounty programları düzenler.

Gelecekte DAO ve Merkeziyetsiz Yönetişim

DAO'lar finans, sanat, emlak ve sivil toplum gibi alanlarda yaygın olarak kullanılamaya başlandı. DAO tabanlı projeler ve merkeziyetsiz yönetim modelleri, geleneksel kurumlara alternatif olarak öne çıkacağını gören küresel firmalar ve büyük devletler şimdiden bu merkeziyetsiz alanda, cazibe merkezi olarak yer alarak etkinliklerini arttırma girişimlerinde bulunmaktadır.

Potansiyel Kullanım Alanları:

• Yatırım Fonları: Topluluk tabanlı finansal karar mekanizmaları geliştirilebilir.

• Sanat ve NFT: Dijital sanat pazarında DAO'lar aracılığıyla kolektif yönetim sağlanabilir.

• Sivil Toplum: Bağış ve sosyal sorumluluk projeleri DAO'lar aracılığıyla düzenlenebilir.

• Emlak ve Gayrimenkul: Blok zinciri tabanlı gayrimenkul yatırım platformları DAO mekanizması ile çalıştırılabilir.

• Nakliye ve Tedarik Zinciri ; üreticiden Tüketiciye kadar ürünlerin tüm aşamaları blok zincir ile takip edilebilir.

• Topluluk Eko-sistemleri; Topluluklar kendi çevrimiçi ekosistemlerini oluşturabilirler, 

DAO ve merkeziyetsiz yönetişim, blok zinciri teknolojisinin en heyecan verici uygulamalarından biridir. Geleneksel yönetim yapılarına karşı adil, şeffaf ve topluluk odaklı bir alternatif sunan DAO'ların, gelecekte daha fazla alanda yaygınlaşacağı hem verimlilik, hem de kişisel hak ve özgürlükler açısından kesin olarak görülmektedir.

Her ne kadar teknik ve hukuki zorluklar içerse de, bu model büyük potansiyel vaad etmektedir. Dijital dünyada DAO Toplulukları yeni bir dönemin kapısını aralayarak açık ara fark yaratacaktır.

Sevgi ve Saygılarımla,

Alper AKPEÇE